Publicaties

Hoe Europa’s elite Europa verkwanselt

Derk Jan Eppink // za, 7. mrt 2015

Kopstukken van de Europese Unie afficheerden ‘Europa’ altijd als lichtend voorbeeld voor de wereld. In 2010 noemde ex-voorzitter van de Europese Commissie, Jose Manuel Barosso, ‘de stabiliteit van de euro het verdedigingsschild tegen de crisis’. Hij voegde eraan toe: ‘Europa heeft duidelijk laten zien dat het klaar is voor globaal leiderschap. De Europese economie wordt een model voor duurzame groei in de 21ste eeuw. De EU heeft haar vermogen getoond conflicten in het Midden-Oosten op te lossen’.

Deze woorden klinken nu wereldvreemd. Dat zijn ze ook. Ze waren gebaseerd op permanente dagdromerij in Brussel die leidde tot de ernstigste crisis in het naoorlogse Europa. Toen de eurocrisis uitbrak, verkeerde Barosso in staat van ontkenning. In zijn State of the Union zei hij dat Griekenland een ‘speciaal geval’ is: ‘De vooruitzichten zijn beter dan vorig jaar. Herstel is onderweg’. Het jaar erop noemde hij de EU de ‘stabiliteitsunie’ en de euro de ‘stabiliteitsmunt’. In 2012 wrong hij zich in alle bochten om het woord ‘Griekenland’ te vermijden. In 2013 verklaarde hij de crisis ‘voorbij’, zoals Herman Van Rompuy, voorzitter van de Europese Raad, dat een jaar eerder al deed. Barosso: ‘Internationaal krijgen wij lof voor onze aanpak’. Na het eind van zijn termijn zei hij op 21 december 2014 in Die Welt: ‘Er zal zich geen ernstige crisis in de eurozone meer voordoen’. Een maand later dreef Griekenland de euro weer naar de rand van de afgrond.

De Griekse kalender

Derk Jan Eppink // wo, 4. mrt 2015

De wedstrijd Griekenland versus ‘de instellingen’  kent de tussenstand 1 – 1. De Griekse regering van premier Tsipras heeft gezichtsverlies geleden. Maar ‘de Instellingen’ (de nieuwe benaming voor de voormalige Trojka bestaande uit de Europese Commissie, het IMF en de ECB) werden blij gemaakt met een dode mus. Griekenland kan zich met deze schuldenlast niet herstellen in de eurozone. Hoe langer ‘de Instellingen’ doorgaan met pappen en nathouden hoe meer de Griekse schuld ‘too big to fail’ wordt. Dat is de Griekse troefkaart.

De beloften van Athene zijn boterzacht. De regering belooft dat de Griekse fiscus ‘doelmatiger’ wordt. Dat belooft Griekenland al zolang het noodsteun uit Europa ontvangt. Er moet een ‘nieuwe belastingcultuur’ komen. Die komt niet in vier maanden. De Griekse administratie zal ‘moderner’ worden met een kordaat ‘anticorruptie beleid’ in een land waar belastingontduiking een cultuur is. Het aantal ministeries wordt verminderd van 16 tot 10; misschien lukt dat. Het Griekse justitiesysteem wordt ‘moderner’ en de overheid gaat ‘meer inkomsten’ innen. De Griekse regering belooft zelfs dat er een ‘kadaster’ komt. Toen ik dat las, wist ik het zeker. De Instellingen’ worden gerold.

Het dossier ‘Grieks kadaster’ heb ik beroepsmatig lang gevolgd. In 1994 besloot de Griekse regering eigendommen in kaart te brengen. Een moderne economie kan niet functioneren als eigendomstitels onbekend zijn en niet afdwingbaar. Maar een gebrek aan kadaster geeft natuurlijk gouden kansen voor gesjoemel en corruptie. Het kadaster was niet zozeer een Griekse maar vooral een Europese eis. Brussel kon niet honderden miljoenen naar Griekenland overmaken voor projecten zonder rechtszekerheid. In 1996 gingen de Grieken met lange tanden aan de slag, dankzij een Europese subsidie van omgerekend ongeveer 100 miljoen euro.

Onthoud de naam: Scott Walker

Derk Jan Eppink // wo, 18. feb 2015

Op een zijveldje van het turbulente wereldtoneel lopen kandidaten warm om volgend jaar tot president van de VS te worden gekozen. Hillary Clinton wacht op haar kroning bij de Democraten. Bij de Republikeinen loopt een elftal langs de lijn. Behalve Jeb Bush, broer van ex-president George W. Bush, zijn ze onbekend. Maar een van hen zal toch op het paard worden geheven. Al eens gehoord van Scott Walker, gouverneur van Wisconsin?

Een Republikeinse kandidaat moet het, hoogstwaarschijnlijk, opnemen tegen een Clinton met globale naamsbekendheid. Toch hebben de Democraten in het ‘post Obama tijdperk’ een probleem. De partij is een  gerontocratie. Vicepresident Jo Biden is 72, voormalig Congresvoorzitster Nancy Pelosi 74, Democratisch leider in de Senaat Harry Reid 75. Clinton is op verkiezingsdag volgend jaar november 69. Haar grootste bedreiging is metaalroest; ‘Clinton vermoeidheid’.

Bij de Republikeinen lijkt de kandidaat te komen uit de kring van succesvolle gouverneurs. Er zijn ook senatoren met presidentsambities, zoals Ted Cruz, Rand Paul en Marco Rubio maar zij missen bestuurservaring. Dat is precies wat Republikeinen president Obama, die direct vanuit de Senaat in het Witte Huis belandde, verwijten. Onder de groep van gouverneurs vallen Jeb Bush (ex-gouverneur Florida), Chris Christie (New Jersey) en Scott Walker (Wisconsin) op.

Zuurstof van elke verkiezingscampagne is geld en daar heeft Bush de sterkste papieren. Zijn vader en broer waren president en de familie kent geldschieters met diepe zakken in Manhattan, Florida en Texas. Christie leidde tot recent de Vereniging van Republikeinse Gouverneurs. Hij verzorgde fondsverwerving voor Republikeinse kandidaten in publieke functies. Al doende bouwde hij natuurlijk ook een donorkring op voor zichzelf.

Obama zoekt zijn erfenis

Derk Jan Eppink // za, 7. feb 2015

Toen Barack Obama werd ingehuldigd was zijn verklaarde ambitie een ‘transformerende president’ te worden; de Ronald Reagan van progressief Amerika. Zijn messiaanse slogan luidde: ‘Wij zijn de mensen op wie we hebben gewacht’. Na de recente electorale aframmeling bij de tussentijdse verkiezingen van het Congres zoekt Obama naarstig naar ‘successen’ voor zijn erfenis. Maar welke? De Australische premier Tony Abbott zei onlangs: ‘politiek is 1% krantenkoppen en 99% uitvoering’. Bij Obama is dat precies andersom.

Het is merkwaardig dat een Amerikaanse president moeite heeft zijn toekomstige Presidentiele Bibliotheek te vullen met successen terwijl de Amerikaanse economie in het derde kwartaal van 2014 groeide met 5%. Amerika wordt voortgestuwd door een energie boom, terwijl de rest van de wereld voortsukkelt. Europa is bezig met economische zelfmoord maar zoekt nog de meest passende methode. Chinese groeicijfers kalven af, terwijl Amerika’s opponenten - Rusland, Iran en Venezuela - kraken onder lage olieprijzen.

De energieboom kwam er, eerder ondanks dan dankzij Obama. Hij keerde zich tegen fossiele brandstoffen en subsidieerde massief wind- en zonenergie. Grootse groene projecten mislukten faliekant, terwijl veel staten - bestuurd door Republikeinen - vergunningen voor fracking verstrekten. De staat Noord-Dakota werd de bakermat van de energieboom. De olie-industrie pleit al jaren voor de aanleg van de Keystone XL pijplijn om olie te transporteren van Canada en Noord-Dakota naar Texas voor raffinage. Obama, gesteund door de goeroes van groene energie,  blokkeert dat halsstarrig.

De Europese economische … oorlog

Derk Jan Eppink // wo, 4. feb 2015

Onlangs hing op de buitenmuur van het Berlaymont, hoofdkwartier van de Europese Commissie, de levensgrote slogan: ‘naar een echte economische Unie’. Precies het tegenovergestelde gebeurt. Europa wordt strijdtoneel van een economische en politieke oorlog. De Griekse premier Alexis Tsipras zegt wat Mediterraan Europa denkt.

Vorig jaar had ik een diner met Panos Kammenos, leider van de Onafhankelijke Grieken. Met Tsipras voert Kamennos, nu minister van defensie, Griekenland aan. Aanvankelijk hield hij zich in, maar naarmate meer wijn in de man ging, ging zijn wijsheid in de kan. Hij eindigde met een anti-Duitse tirade. Volgens hem moet Duitsland Griekenland nog 160 miljard euro aan oorlogsschuld betalen. Hij presenteerde Griekenland als weerloos slachtoffer, ondanks het Griekse begrotingsbedrog, twee hulppakketten van samen 240 miljard euro en een korting op de overheidsschuld. Zijn strategie: Mediterraan Europa mobiliseren tegen Duitsland. 

Dat doet Griekenland nu. De Helleense republiek lijkt met de rug tegen de muur te staan. Griekse banken verloren de helft van hun waarde. Er kwam een kapitaalvlucht van 20 miljard euro op gang. Privatiseringen worden teruggedraaid; ontslagen werknemers weer in dienst genomen. De looptijd van het bilaterale hulppakket eindigt eind deze maand. Griekenland heeft de Trojka aan de deur gezet. Deze zomer moet Griekenland 7 miljard euro aan schulden aflossen. Er is nog 2 miljard in kas.

Maar Griekenland heeft een troef. Als het failliet gaat, gaat de 240 miljard euro, vooral geleend uit de eurozone, in rook op. Dat bezorgt crediteuren een enorm gat in de begroting; in geval van Duitsland 70 miljard euro. Het Griekse verzet is ideologisch diep geworteld: Griekenland voelt zich, overigens niet ten onrechte, proefkonijn van een mislukt experiment. Een beetje schuldenverplichting is onvoldoende. Het speelt ‘va banque’ en exporteert zijn ‘revolutie’ naar Mediterraan Europa om Duitsland te chanteren.

Failliet van het Islamo socialisme

Derk Jan Eppink // wo, 21. jan 2015

Veel socialistische partijen in Europa probeerden de afgelopen 20 jaar de ‘moslim stem’ voor zich te winnen, maar hadden daarbij te weinig oog voor sociaal-culturele gevolgen en radicalisering binnen de islam. In 2009 zei Andrew Neather, adviseur van premier Tony Blair, dat Labour ‘de grenzen voor massa-immigratie opende om een echte multiculturele samenleving te vestigen’. Labour wilde zich verankeren in de macht door ‘rechts met de neus in de diversiteit te wrijven’. Om de ‘stem van de werkende klasse’ niet te verliezen, sprak Labour alleen over economische voordelen van immigratie. Over nadelen werd gezwegen.

Immigratie werd in Europa een instrument van electorale strategie. In Belgie leverden socialisten en liberalen een venijnige machtsstrijd om Brussel. De Belgische hoofdstad stemde traditioneel liberaal, maar de toestroom van nieuwkomers veranderde dit. In de Brusselse gemeente Vorst, waar ik zelf ooit woonde, was dat zichtbaar. Op de heuvel, rondom het hoogste punt van Brussel, werd grotendeels liberaal gestemd. Beneden bij het Zuid-station grotendeels socialistisch. Elke gemeenteraadsverkiezing werd een tweestrijd. De Parti Socialiste (PS) won dankzij massa-immigratie vanuit Noord-Afrika, mogelijk gemaakt via soepele regels voor gezinshereniging. Overmatige immigratie verpauperde de buurt rondom het Zuid-station, van waaruit de Thalys vertrekt naar Parijs en Amsterdam en de Euro-star naar Londen. Gevolg: toename van kleine en grotere criminaliteit, zoals wapenhandel.

Geen wereldorde zonder ‘het Westen’

Derk Jan Eppink // wo, 23. jul 2014

In enkele dagen escaleerde het Oekrainse conflict met het misdadige neerhalen van MH-17, lanceerde Israel een grondoffensief in Gaza  en liepen onderhandelingen om de nucleaire ambities van Iran te beteugelen op niets uit. Ze zijn tekenend voor dit tijdsgewricht van wanorde. Voor het eerst sinds de Tweede Wereldoorlog is er een wereldorde zonder ‘het Westen’ als ordende kracht. Voor veel vroegere demonstranten op vredespleinen in Amsterdam, Parijs of Londen was dat de droom. Die wereldorde produceert enkel chaos met oplaaiende vuurhaarden; niet veroorzaakt door ‘het Westen’ maar juist door het ontbreken ervan.

De ruggengraat van de naoorlogse wereldorde was de VS met in het spoor Europese bondgenoten. Vooral West-Europa heeft zich in zijn eenwordingsproces politiek en cultureel losgezongen van het begrip ‘het Westen’. Europa definieerde zich als ‘niet Amerikaans’. Het zag zichzelf als ‘rijk van goede bedoelingen’ dat met ‘soft power’ vrede bracht, in tegenstelling tot de militaire supermogendheid Amerika.

De Amerikaanse president Obama zag daarom de Oekrainse crisis als een Europese aangelegenheid. Maar Europa weet er geen raad mee.  De Europese Unie is geen unie. Zij is verdeeld tussen het ‘oude Europa’ met Duitsland voorop dat het Kremlin wil paaien en het ‘nieuwe Europa’ met Polen en de Baltische staten die een hardere lijn bepleiten. Dat voedde de appetijt van de Russische president Putin om na annexatie van de Krim straffeloos chaos te stichten in het Oosten van Oekraine. De Oekrainse crisis toont aan dat in Europa een neutralistische mentaliteit domineert. Het economisch sterkste land, Duitsland, is zelfs pacifistisch geworden en zo speelbal van het Kremlin.

EU = Belgie - 5 jaar

Derk Jan Eppink // wo, 9. jul 2014

De EU en Belgie lijken op permanente bouwplaatsen waar de daken worden verbouwd om verzakking van fundamenten te verhullen. Beide zijn bezig met het formeren van hun nieuwe leiderschap na de verkiezingen die ze hielden op 25 mei. De Belgische politieke elite heeft het ‘Belgisch model’ vaak getypeerd als voorafspiegeling van de EU: ‘Europa zal Belgisch zijn, of niet zijn’. Maar na de regeringsformatie van 541 dagen in 2010-2011, een absoluut wereldrecord, verstomde die stelling. Zij is echter niet minder waar. Wie wil weten hoe de EU er over 5 jaar uitziet, moet kijken naar het Belgie van nu.

In Nederland staat de Belgische formatie na de verkiezingen van 25 mei in de schaduw van de slag om Europese top jobs. De Belgische koning Filip wees intussen Bart De Wever, leider van de Nieuwe Vlaamse Alliantie (N-VA), aan als informateur die vervolgens de meest politiek correcte basistekst op tafel legde. Maar De Wever stuitte op een ‘non’. Daarna stelde de koning Charles Michel, voorzitter van de Franstalige liberalen, aan als informateur die meteen besloot zijn werkzaamheden ‘over de zomer te tillen’. Met de vorige regeringsformatie van 541 is deze formatiepoging natuurlijk nog erg jong en fris.

Belgische regeringsvorming is lastig omdat Vlaamse en Franstalige kiezers in tegenovergestelde richting gingen. In Vlaanderen werd de N-VA de grote winnaar met ruim 30% van de stemmen. De Waalse kiezers marcheerden naar links: de regerende socialistische partij verloor ten gunste van een soort Waalse communistische partij. Vlamingen stemde rechtser; Walen linkser. De Waalse deelstaat vormde meteen een linkse coalitie; de Vlaamse een centrumrechtse. Kan er nog wel een federale Belgische regering worden gevormd?

Verkeerde man op de verkeerde plek

Derk Jan Eppink // wo, 25. jun 2014

Europese samenwerking is: Berlijn zegt wat Brussel gaat besluiten. De nieuwe voorzitter van de Europese Commissie wordt de uitkomst van een intern compromis tussen de regerende christendemocraten en socialisten in Berlijn. De huidige voorzitter van het Europees Parlement, de Duitse sociaaldemocraat Martin Schulz blijft. De Duitse christendemocraten kandideren hun Stellvertreter, de Luxemburgse ex-premier Jan-Claude Juncker. Het Europees Parlement mag nog 'ja' zeggen, terwijl de Europese Raad wordt gedomineerd door de gemoedstoestand van Mutti Merkel.

Juncker is de minst inspirerende politicus van de regerende Europese elite; hij combineert alle 'fifty shades of grey'. Als volleerde Jezuïet minacht hij democratische wilsvorming. De elite weet het immers beter. In april 2011 zei hij: 'Ik ben een christendemocraat, een katholiek, maar als het belangrijk wordt, lieg ik. Ja, ik lieg omdat het om het overleven van de euro gaat. Als het serieus wordt, moet men liegen'. Over het referendum zei hij: 'Als de uitslag een 'ja' is dan zeggen we: we gaan door. En als het 'nee' is zeggen we: we gaan verder'. Juncker was totaal verontwaardigd en onthutst toen hij vorig jaar in Luxemburg de verkiezingen verloor. Hij struikelde over een afluisterschandaal van de Luxemburgse veiligheidsdienst dat bekend werd bij lekken over de activiteit van de Amerikaanse Veiligheidsdienst NSA. Uitgerekend hij werd het enige politieke slachtoffer van het NSA schandaal. Wat zielig. Maar nu keert hij terug op de krachtige vleugels van de Duitse christendemocratie. Hij werd hun Spitzenkandidat en riep, ondanks een verlies van circa 50 zetels bij de Europese verkiezingen: ik ben de grote winnaar'. Als het om de interpretatie van democratie gaat, is Jean-Claude een Jean-Kloot.

Kan de ECB de euro wel redden?

Derk Jan Eppink // wo, 11. jun 2014

Voor de derde keer in drie jaar heeft de Europese Centrale Bank (ECB) grof geschut ingezet om de euro zone uit het slop te halen. Mario Draghi, president van de ECB, komt steeds met nieuwe monetaire recepten om een politieke munt te redden.  Maar Zuid-Europa kraakt onder het bezuinigingsbeleid, terwijl Frankrijk in de ban is van een anti-EU sentiment. In Europa dreigen politieke draaikolken waar ook de ECB niets meer aan kan doen.

Zonder ECB zou de euro niet meer hebben bestaan maar kan de muntunie overleven enkel dankzij de ECB? Het antwoord is nee. Eind 2011 stond de muntunie op de rand van de afgrond en waren Europese leiders machteloos. Draghi greep in en pompte 1,1 biljoen euro in de bankensector. Banken konden krediet opnemen voor een periode van drie jaar tegen een lage rente en zonder veel vragen over onderpand. De ‘revolutionaire maatregel’ hielp enkele maanden. In de zomer van 2012 moest Draghi weer het voortouw nemen omdat de rente op Italiaanse en Spaanse staatsleningen te hoog opliepen. Om de euro te redden zou hij doen ‘whatever it takes’. Geldschieters konden erop rekenen dat Draghi de drukpers zonodig in een hogere versnelling zou zetten. Ze waren voorlopig gerustgesteld.

Pagina's